از زمان تولد نوزاد تا شش‌ماهگی، شیر مادر تنها منبع تغذیه‌ای است که علاوه بر تأمین مواد مغذی، نقش پشتوانه سیستم ایمنی را برای شیرخوار برعهده دارد.
،محققان می‌گویندحتی با وجود پیشرفت‌های چشمگیر صنعت تولید شیر مصنوعی و شیر خشک، هنوز هیچ شیری نمی‌تواند جایگزین شیر مادر در تغذیه نوزادان باشد. با این وجود بسیاری از نوزادان از این نعمت محروم هستند. در سال ۱۹۸۰ میلادی سازمان بهداشت جهانی در بیانیه‌ای مشترک با یونیسف (صندوق کودکان ملل متحد) بهترین روش تغذیه برای نوزاد مادرانی که شیر کافی ندارند را استفاده از شیر مادران دیگر معرفی کرد.
از این رو در سال‌های گذشته بیش از ۶۵۰ بانک شیر مادر در دنیا تأسیس شد تا نوزادانی که قادر به تغذیه با شیر مادرشان نیستند نیز از این ماده غذایی پر خاصیت محروم نمانند. در کشور ما نیز از سال ۹۵ تاکنون ۱۰بانک شیر در ۹ شهر مشغول فعالیت هستند.
در گفت‌وگو با دکتر محمدباقر حسینی، فوق‌تخصص نوزادان و رئیس بانک شیر مادر بیمارستان الزهرا، با ساز و کار فعالیت این مجموعه‌ها برای مادرانی که نیاز به تأمین شیر سالم برای نوزادانشان دارند، آشنا می‌شویم.
تغذیه نوزادان نقش مهمی در تقویت سیستم ایمنی بدن آنها دارد. این موضوع به‌ویژه در مورد نوزادانی که نارس به دنیا می‌آیند و در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان بستری هستند، بسیار مهم است. معمولا مادران این نوزادان شیر کافی برای تغذیه کودک ندارند. این در حالی است که مواد مغذی و آنتی‌بادی‌های موجود در شیر مادر می‌تواند کمک شایانی به حفظ سلامت و رشد و نمو این نوزادان در معرض خطر داشته باشد.
این موضوع در بسیاری از کشورها موجب شکل‌گیری بانک شیر مادر شد تا مادران با اهدای شیر مازادشان بتوانند به نیاز این گروه آسیب‌پذیر کمک کنند.دکتر حسینی در خصوص سازوکار فرآیند اهدای شیر مادر به جام‌جم می‌گوید: «در بانک‌های شیر، پس از دریافت شیر مازاد از مادران داوطلب، در شرایط ویژه‌ای که تا حد امکان کمترین میزان پروتئین‌های مفید شیر از دست برود عمل سترونسازی انجام می‌شود.
سپس این شیر به شکل امن به نوزادان تحت مراقبت داده می‌شود. گرچه طی این فرآیند، ناگزیر بخشی از پروتئین‌های ایمنی و مفید ممکن است از دست برود، با این وجود بخش عمده‌ای از پروتئین‌ها، چربی و خواص شیر مادر حفظ می‌شود و به همین جهت این شیر به مراتب ارزش بالاتری نسبت به شیرهای صنعتی خواهد داشت.»
از ایده تا اجرای بانک شیر مادر
رئیس بانک شیر تبریز درخصوص چگونگی شکل‌گیری اولین بانک شیر در این شهر توضیح می‌دهد: «باتوجه به نیازی که برای تغذیه نوزادان در بخش مراقبت‌های ویژه با شیر مادر احساس می‌شد، از بانک شیر مادر برخی کشورهای پیشرفته بازدید کردیم و پس از بررسی ساز و کار مورد استفاده در این مراکز، در سال ۹۵ اولین بانک شیر با حمایت‌های مالی اداره سلامت نوزادان وزارت بهداشت در بیمارستان الزهرای دانشگاه علوم پزشکی تبریز تأسیس شد.»وی می‌افزاید: «فعلا ۱۰ مرکز در شهرهای تبریز، تهران (دو مرکز)، مشهد، شیراز، زاهدان، اهواز، کرمانشاه، یزد و کرمان راه‌اندازی شده است و به‌زودی بانک شیر اصفهان نیز راه‌اندازی خواهد شد.»
رئیس بانک شیر تبریز تصریح می‌کند: «وزارت بهداشت برنامهای برای توسعه بانک‌های شیر در کشور و افزایش آنها به ۲۸ مرکز در شهرهای پرجمعیت دارد. ساکنان شهرهای نزدیک به بانک‌های اهدای شیر نیز می‌توانند با هماهنگی مراکز بهداشت شهر خود و بانک شیر مورد نظر برای اهدای شیر اقدام کنند.»
مسیر هموار اهدا
دکتر حسینی درخصوص چگونگی مسیر اهدای شیر مادر به جام‌جم می‌گوید: «اهدای شیر مادر، داوطلبانه و کاری انسان‌دوستانه است و می‌تواند جان نوزادی را نجات دهد.مادران در شهرهای مختلف کشور از طریق مراکز بهداشتی شهرها و بیمارستان‌ها با بانک شیر مادر آشنا می‌شوند و در صورت تمایل می‌توانند برای اهدای شیر با بانک شیر شهر خود تماس بگیرند.
برای بررسی سلامت مادر و شیر مادر، فرد به صورت رایگان آزمایش خون می‌دهد و از نظر سلامت عمومی و بیماری‌های قابل انتقال از طریق شیر مادر مانند هپاتیت بی و سی، اچ‌آی‌وی و سیفلیس بررسی می‌شوند.
در صورت سلامت مادر، ظروف مخصوصی به صورت رایگان در اختیارشان قرار می‌گیرد تا مادر در هر بار اهدا در منزل شیر خود را پس از دوشیدن در این ظروف ریخته و در فریزر نگهداری کند.سپس مأمور بانک با مراجعه به منزل افراد نسبت به جمع‌آوری شیرهای اهدایی اقدام می‌کند. مادران نیازی به مراجعه به مراکز بهداشت برای اهدای شیر نخواهند داشت.»
مادران ارزش اهدای شیر را می‌دانند
رئیس بانک شیر مادر تبریز با اشاره به استقبال خوب مادران از بانک‌های شیر مادر توضیح می‌دهد: «مادرانی که نوزادشان دریافت‌کننده شیر هستند، با توجه به آگاهی و شناختی که از مزایای متعدد تغذیه با شیر مادر در سلامت نوزاد دارند، از این موضوع استقبال می‌کنند.
مادران اهداکننده نیز زمانی که با ارزش کاری که انجام می‌دهند در حفظ جان نوزادان بیمار و نارس آشنا می‌شوند با اشتیاق بیشتری برای اهدای شیر داوطلب می‌شوند. این اهدا می‌تواند براساس شرایط مادر به صورت روزانه تا چند روز در هفته انجام شود.»
به گفته دکتر حسینی در این مرکز روزانه حدود ۵/۴ تا پنج لیتر شیر دریافت و پاستوریزه می‌شود و به نوزادان بیمارستان‌های الزهرا و کودکان تبریز اهدا می‌شود. وی درخصوص زمان استفاده از این شیرهای اهدایی توضیح می‌دهد: «بخشی از این شیرها با یخچال‌های قابل حمل به صورت روزانه به بیمارستان‌های تحت پوشش ارسال شد و بخش دیگر آن برای استفاده در روزهایی که میزان اهدا کاهش می‌یابد در فریزرهای مخصوصی فریز می‌شود.»
منبع:سلامت نیوز،روزنامه جام جم
