تاریخچه بنای موزه ملک
در سال ۱۲۷۸ شمسی کتابخانه ای توسط خیری ثروتمند به نام حاج حسین آقا ملک گرد آوری شد. آقا ملک زمین های فراوانی را در مشهد و تهران برای بسط و گسترش مراکز درمانی و مراکز فرهنگی با هدف آشنایی محققان خارجی با فرهنگ و تمدن غنی ایران وقف کرد. به گونه ای که آستان قدس رضوی اداره ای موسوم به موقوفات ملک در نظر گرفته است.
به گزارش مجله زیبایی سبز به نقل از بیتوته،آقا ملک سعادت مردم را در گرو حفظ الصحه و ترقی معارف توصیف می کرد.
متأسفانه اهداف آقا ملک در زمان حیات او محقق نشد، اما آستان قدس رضوی در سال ۱۳۶۴، شروع به تأسیس بنای ساختمانی جدید در تهران به منظور ایجاد کتابخانه و موزه کرد و در سال ۱۳۷۵ تکمیل شد.
حاج حسین آقا ملک کتابخانه ملک را در سال ۱۲۷۸ گردآوری کرده است
موزه ملی ملک
کتابخانه ملی ملک جزو یکی از کتابخانه های بزرگ ایران با موضوع نسخه های خطی در تهران است.
موزه ی ملک از منظر بنای تشکیلاتی موسسه ای غیرانتفاعی(غیردولتی) می باشد و مانند سایر موسسات آستان قدس رضوی تحت سرپرستی آستان قدس رضوی قرار دارد.
این موسسه ی غیر انتفاعی متشکل از مدیرعامل، هیئت مدیره، مجتمع عمومی، ناظران صلاحدید و بازرس قانونی می باشد.
هدف از تاسیس موسسه ی موزه ی ملک
مطابق اساسنامه ی کتابخانه ی ملک اهداف تشکیل موسسه عبارت است از:
• گسترش فرهنگ نگهداری از اموال وقفی و اجرای وقف نامه مرحوم حاج حسین ملک
• به ثمر رساندن فرهنگ اسلام
• مرمت و بازشناسی آثار فرهنگی هنری دوران گذشته ی تاریخ
• حفظ و صیانت از گنجینه داخل کتابخانه
• انتشار کتاب های تخصصی مانند کتاب شناسی امام رضا(ع) و حضرت محمد(ص)
وجه تمایز موزه ی ملک
موزه ی فرهنگی ملک متشکل از دو قسم کتابخانه و موزه می باشد.
در قسمت موزه تابلوهای نقاشی گران بهایی وجود دارد که توسط هنرمندانی از قبیل تجویدی، کمال الملک، صورتگر و هنرمندان اروپایی طراحی شده است.
مجموعه ای با عنوان بانو ملک در موزه ی ملی قرار دارد. در واقع فرزند حاج حسین ملک ۴۷ قطعه اشیا را به این موزه اهدا کرده است. اشیا های اهدایی شامل نسخه های خطی، قلمدان، نقاشی های دوره قاجار و سرقلیان می شود.
مجموعه کتاب های موجود در موزه ملک
از موزه ملک با عنوان کتابخانه ملی نیز یاد می کنند. کتابخانه ملک متشکل از دو بخش خدمات فنی و خدمات عمومی می باشد. در قسمت خدمات عمومی کتابخانه ، مطبوعات و تحخقیقات عمومی صورت می گیرد و در بخش فنی مطالب را سازمان دهی و فراهم آوری می کنند.
به طور کلی شش گنجینه ی حامل نسخ خطی در ایران وجود دارد. یکی از مهمترین این گنجینه ها، کتابخانه ی موزه ی ملک است که به دلیل وجود ۱۹ هزار نسخه ی خطی نفیس حائز اهمیت است.
علاوه براین، حدود ۳۴۰۰ کتاب چاپ سنگی، ۵۴۸ نشریه ی ادواری در ۴۰۰۰ جلد و ۷۰ هزار کتاب چاپی در کتابخانه ی موزه ی ملی موجب ارزشمندشدن کتابخانه شده است. درواقع اغلب این کتاب ها جزو اولین کتاب های چاپی ایران هستند لذا حاوی مطالب ارزشمندی هستند.
لازم به ذکر است مجموعه های کتابخانه ملک طبق خط مشی ها به علوم انسانی گرایش دارد و آثار خوشنویسی هنرمندانی سرشناس ایرانی از قبیل یاقوت مستعصمی، میرعماد ، میرزا غلامرضا اصفهانی و علیرضا عباسی به چشم می خورد.
مجموعه کتاب های داخل موزه ملک شامل:
• اسناد
• مواد دیداری و شنیداری
• کتب انگلیسی
• کتب فرانسوی
• کتب چاپ سنگی
• نسخ خطی
• کتب روسی
• نشریات ادواری
• کتب با تلفیقی از زبان فارسی و عربی
مجموعه فرش در موزه ملک
در مجموعه ی فرش حدود ۳۴ تخته قالیچه و قالی نفیس و ارزشمندی قرار دارد.
• قالی نقش باغی تبریز: متعلق به دوره پهلوی
• قالیچه جانمازی کف ساده سنندج: منتسب به دوره قاجار
• سالار خانی ترکمن: منسوب به دوره ی قاجار
• بوته ترمه بیجار: از دوره ی پهلوی
• شکارگاهی تهران: دوره ی پهلوی
• لچک ترنج نائین: از دوره ی پهلوی
• افشان شاه عباسی مشهد: برجای مانده از دوره ی قاجار
• لچک ترنج اصفهان: از دوره ی پهلوی
• صوف باف کاشان: از دوره ی قاجار
• قالیچه ی لچک ترنج کاشان: متعلق به دوره ی قاجار از نورالله اسماعیل زاده
• ترنجدار شاه عباسی مشهد: از دوره ی پهلوی
• گلابتون کاشان: از دوره ی قاجار
• خورجین: پهلوی
• افشانم شاه عباس مشهد: برجای مانده از حاج عبدل در دوره ی پهلوی
• تلفیقی گلدانی مشهد: متعلق به شرکت آستان قدس رضوی در دوره ی پهلوی
چهار قالی منحصر به فرد در مجموعه ی فرش موزه ملک
قالی ظل السطانی سمنان
قالی ظل السطان یکی از قالی های دست بافت در داخل موزه ی ملک است که از جنس نخ و پشم به رنگ نخودی بافته شده است. تاریخچه ی بافت این قالی بی نظیر و نفیس به قرن ۱۴ در دوره ی پهلوی باز می گردد.
قالیچه افشان دسته گلی نائین
قالیچه ی دسته گلی، ریز بافت ترین قالیچه ی دست بافت درموزه ی ملک است که متعلق به دوره ی پهلوی می باشد. در طراحی بافت دسته گلی از گل های سفید با جنس ابریشم و گل های آبی رنگ در اطراف حاشیه ی قالیچه استفاده شده است. نقشه ی قالیچه نیز شیرازه ی متصل و سراسری می باشد.
قالی سالار خان ترکمن
تاریخچه ی بافت قالی سالار خان به سال ۱۲۷۷ شمسی در دوره ی قاجار باز می گردد. این قالی بافتی تمام ابریشم دارد و طبق نقشه ی یک دوم و شیرازه ی متصل بافته شده است. طرح بافت نیز یموت نام دارد.
قالی تلفیقی گلدانی مشهد
قالی تلفیقی، در سال ۱۳۵۰ شمسی توسط شرکت آستان قدس رضوی باقته شد. متراژ این قالی معادل ۲۴ متر است و حاوی ۳۴ گره نامتقارن از جنس نخ و پشم می باشد. شرکت آستان قدس رضوی در طی فرایند بافت این قالی از نقشه ی سراسری و یک چهارم و شیرازه ی متصل شامل کتیبه در دو سر قالی بهره گرفته است.
سکه های غنی موجود در موزه ملی
در موزه ی ملک قریب ۳۰۰۰ مدال و طلا وجود دارد. این سکه های نفیس از ادوار یونانیان(۶ قرن قبل از میلاد) تا آخرین حکومت ایرانی(پهلوی) بر جای مانده است.
بنابراین در مجموعه سکه های موزه، انواع سکه های یونانی، بیزانسی،ساسانی، سلوکی، خلیفه های اموی، عثمانی و اسلامی یافت می شود.
از دیگر بخش های متعدد موزه ی ملک می توان به موارد قید شده اشاره کرد:
• نمایشگاه دائمی آثار لاکی: دربرگیرنده ی ۸۶ قطعه قلمدان، سرقلیان و قاب آیینه
• نمایشگاه دائمی حاج حسین آقا ملک: شامل تصاویری از موقوفات و بخشی از زندگی حاج حسین ملک می باشد.
• نمایشگاه دائمی بانو عزت ملک: در این مجموعه آثار اهدا شده توسط بانو عزت ملک برای شرح هنرهای ایرانی و اسلامی وجود دارد.
• نمایشگاه دائمی کتابت و نگارگری: در این نمایشگاه آثار نگارگری، تذهیب، خطاطی و کتاب آرایی جلوه نمایی می کنند.
• نمایشگاه دائمی خاندان غفاری و کمال: در این مجموعه آثار استاد کمال الملک گرد آوری شده است.
• کارگاه های آموزشی
• آیین های وقف نامه ای
موقعیت مکانی موزه ملک
آدرس: تهران- خیابان امام خمینی یا خیابان سپه – جنب ساختمان امور خارجه- موزه ملی ملک
